Һәммиси мудирға мунасивәтлик

 Елимиз Президенти Нурсултан Назарбаевниң «Төртинчи санаәт инқилави шараитидики  тәрәққиятниң йеңи имканийәтлири»  Мәктүбидики йәттинчи  вәзиписидә алаһидә тәкитләнгинидәк

«Билим бериш системисиниң барлиқ дәрижиси  заманға лайиқ вә ихтисадий еһтияжларға жавап бериши шәрт. Оттура билим бериш саһасида йеңиланған мәзмунға  көчүш башланди, у 2019-жили аяқлишиду. Бу тамамән йеңи программилар, дәрисликләр стандартлар вә кадрлар» дәп көрсәтти.

   Мана шу вәзипә көрсәтмиләрни әмәлгә ашурушта наһийәдики Билал Назим намидики уйғур оттура мәктивидә турақлиқ түрдә чарә-тәдбирләр  өткүзүлүп кәлмәктә. Билим сүпитини ашуруш  мәхситидики һәр хил мавзудики  семинар, байқашлардин ташқири муәллимләр арисида «Жил муәллими», «Чевәр устаз», «Әң илғар башланғуч синип муәллими» байқашлири билән  фестивальлар уюштурулуп кәлмәктә.   Мәзкүр мәктәп муәллимлирини  өз билимини көтириш үчүн турақлиқ шуғуллиниш, тинмай ижадий издиниши керәклигини чүшинишни мудирниң тәләп қилишида өтүливатиқан чариләр десәк ашуруп ейтқанлиқ әмәс. Чүнки  мәктәп мудири Шеринбүви һасановаму дәсләп паалийитини  наһийәдики тағ бағридики  Садир оттура мәктивидә  аддий муәллим болуштин башлиған еди.   Алмута чәт тиллири институтиниң (АПИИЯ) инглиз тили пәни муәллими мутәхәссислиги бойичә тамамлиған яш мутәхәссис бир жил өтүпла өзи билим алған С. Киров (һазирқи Хелил һәмраев)намидики мәктәпкә тәклип қилинди. Шәһәрдә йәнә бир уйғур тилида йеңи мәктәп селинип пайдилинишқа берилгән 1993-жили Шеринбүви башқиму кәсипдашлири билән   шу йеңи билим дәргаһиға  авушти. Шуниңдин бери   инглиз тили пәнидин муәллимликтин башланған педагогикилиқ паалийитиниң    11 жилини  мәктәп мудириниң тәрбийә  ишлири бойичә орунбасари болған болса, 2011-жилдин башлап Билал Назим намидики мәктәптә мудирлиқ қилмақта.  Мәктәптә 1100 оқуғучиға 103 муәллим  билим вә тәрбийә бериватиду.  Мәктәп йенидики ихчам мәркәздә болса 50 бала тәрбийилиниватиду. Дөләт рәһбириниң  Мәктүбидики   үч тиллиқ билим бериш  көрсәтмиси  бойичә ихчам мәркәздә дөләт вә инглиз тиллириниң асаслиридин тәлим тәрбийә бериш йолға қоюлған . Бийилқи оқуш жилини 66 бала тамамлаш алдида туриду.
            Мудирниң  бөлмисидә ...
    Һәр қетим Билал Назим намидики мәктәпкә барғинимда  Шеринбүви  Һасановани задила  бөлмисидә учриталмаймән. Қачан қаримаң мәктәп арилап  яки мәктәп йенидики  улуқ мутәпәккүр  шаир Билал Назим һәйкилиниң әтрапида жүргинини көрүмән.  Һәйкәл әтрапни аватлаштуруш, йешилландуруш мәктәп зиммисигә жүкләнгән. Бу қетим әттәйләп мәктәпкә бардимдә мудирниң бөлмисигә йол туттум. Адәттикидәк хәтчи қиз Шеринбүви Шакир қизиниң  11-синип оқуғучилири арисида бир туташ миллий тест синиғиға киридиған оқуғучилардин емтиһан еливатқанлиғини әскәртип, бир аз күтүп турушимни өтүнди.
     Мәлум болушичә һәр жили бир туташ миллий тест синиғиға тәйярлиниватқан оқуғучилар үчүн мудир өз бөлмисини бошитип беридикән. Бийилму худди шундақ тест синиғиға киридиған оқуғучилар тәйярлиниветипту. Уларға қәтьий тәләп қойилидикән.  Мәткәп ичилик тест синиғи һәр һәптидә тәкшүрүлүп,  елинған нәтижиләр бойичә муәллимләр оқуғучилар билән алаһидә иш елип бериливетипту. Тест синиғи демәкчи мәзкүр мәктәп наһийә мәктәплири арисида ахирқи үч жилда яхши көрсәткүчләргә қол йәткүзүлди.   Йәни  өткән үч жилниң йәкүни бойичә көрсәткүчләргә көз жүгәртсәк оттура һесап билән 108, 78, 80 балл топлинипту. Бийилму  бу синаққа  тәйярлиниватқан оқуғучилардин чоң  үмүт-ишәнчә күтиливетипту.  Оқуғучиларниң   арамини бузмастин биз  мәктәп бөлмилири арилап сөһбәтләштуқ.
   -Мәктивимиздә  Дөләт рәһбириниң « 100 ениқ  қәдәм- Милләт плани»ға мувапиқ қолға елинған  оттура билим бериш саһасидики  асасий өзгириш –йеңиланған билим мәзмуниға көчүш бойичә муәллимләр Талдиқорған, Алмута шәһәрлиридә билимини йетилдүрүп кәлди. Бүгүнки күндә бу программа бойичә  2-5-7 синиплар  оқуватиду.  Тәкитләш керәкки бу программини әмәлгә ашуруш үчүн алди билән муәллимдин оқутуш жәриянини пухтилаш тәләп қилиниватиду. Мәктивимиздики муәллимләр бу жәриянлардин өтүп, синақлардин синалди. 2019- жили толуғи билән йеңиланған программиға өтүш тәйярлиғини көрүватимиз.
   Мәктивимиздә  барлиқ пәнләр бойичә методикилиқ бирләшмиләр паалийәт елип бариду. һәптилик, онкүнлүк һәм байқашлар жил бешида тәстиқләнгән режигә мувапиқ өтиватиду.  Бу күнләрдә  язғучи Жамалидин Босақов, шаир Хелил һәмраевниң тәвәллудлириға, мәрипәтчи Айимбүви Хизмәтованиң хатирисигә  мунасивәтлик уйғур тили  вә әдәбияти пәнлириниң онкүнлүги өтиватиду.
    Ижадий  ишлар байқишида ғалип чиққанларни мукапатлаймиз.  Сиз көрүп турған қол һүнәрвәнчилиги нәмунилирини  көргәзмиси  улуқ намайәндилиримиз ижадиға беғишланди,- дәп мәктәп муәллимлири билән оқуғучилири сизған рәсимләрни ,ясалған буюмлар көргәзмисини көрсәтти.   Биз андин мәктәптики жәңчи бәйнәлмиләлчиләргә беғишланған мәхсус булуңниму көздин кәчүрдуқ. Унда Авғанстан йеридә қаза тапқан жутдаш жәңчи Ярмәһәммәтт Алиев, Шыңғыс Сәтқалиев, Евгений Куликовларға беғишланған мәлуматлар идитлиқ қоюлупту. Мошу йәрдә шуниму тәкитләш керәкки, һәр жили 15-февраль күни наһийә рәһбәрлири билән бәйнәлмиләлчи жәңчиләр билән учришиш мәзкүр мәктәптин башлиниду.Тәрбийәвий әһмийити чоң чариниң һәр хил жиллардики фотокөргәзмисиму қоюлупту.Ечинишлиғи течлиқ һаятта уруштин алған жараһәтлири тәсиридин  вапат болғанларму бар. Уларниң сепиму шалаңлап қалғандәк. Мудир билән мәктәп ичини арилаш жәриянида униң телефонға муражиәт қилғанлар көп болди. Мәктәп һамийлири Арупжан Жумахунов билән Исмәт Саметовлар екән. Шаир Арупжан ака бу қетим он балиға  кийим-кечәк билән йемәк ичмәк, Исмәт Саметовму он балини кийиндүрүш нийитини билдүрди. Шеринай Һасанова уларға миннәтдарлиғини билдүрүп,   мошу йәрдә мудир йәнә бир хәйри-еһсанлиқ  жут оғлани Әхмәтжан Шардинов мәктәп әтрапини аватлаштуруш ишлириға маддий ярдәм көрсәткәнлигини, шундақла  шагирти Дилшат Розиев билән  Гүлжаһан һажим Муратова, мәктәп муәллими Хелчибанум Қәмбәрованиң исмини атап, һәр жили бу хилдики соғиларни Йеңи жил вә балиларни қоғдаш күнлиридә  ианә қиливатқанлиғи тәкитлиди. Әнди һәржили әнъәнивий түс алған « Мәктәпкә йол» акцияси  даирисидә мәктәп муәллимлири бир күнлүк әмгәк һәққини тәминати начар балиларни оқуш қураллири билән тәминләшкә сәрип қиливатқанлиғиниму тилға алди .
         Мәзкүр мәктәп  вилайәтлик һәтта жумһурийәтлик мәртивигә егә баш қошушларға тәшәббускар болмақта. «Билим вә сәнъәт» фестивальлири билән  илмий байқаш, семинарлар  шулар жүмлисидин.
       -Ахирқи икки жилда илмий лайиһиләрдә -23, пән олимпиадилирида ғалип чиқиватқан 13 оқуғучи   утуқ муваәппәқийәтләргә йетилиди. 24 оқуғучи дөләт грантида алий вә оттура оқуш орунлирида билим еливатиду.  2017-2018- оқуш жилида биричи синиптин төрт синип ечилди. Мудир сүпитим билән   Яркәнт шәһиридә  миллитимиз вәкиллириниң  бесим көпчилиги балилирини  башқа тиллиқ мәтәпләргә бериватқанлиғини  ечинишлиқ билән тәкитләймән.
   Оқуғучилар контингенти бир қелипта сақлиниватиду. Ана тилимизда билим еливатқанларниң сани көпийишниң орниға азийип кетиватиду.  Яркәнт шәһириниң жуқарқи қисмидики  Йеңи һаят (Новостройка) дәп аталған мәһәллиләрдә    бесим көпчилиги миллитимиз вәкиллири яш ата-анилар балилирини башқа тиллиқ мәктәпләргә беришни халайду. Ақивәттә ана тилини билмигән бала башқа тилниму өзләштүрәлмигәндин кейинла, йәни  бала иккинчи  яки үчинчи синипларға көчкәндә бизгә елип келиду.   Мундақ балидин немә күтүшкә болиду?-дәйду мудир.
     Мудирниң телефониға арам болмиди. Бу қетим наһийәлик уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси Дилшат Насиров билән униң орунбасари Абдусалам Алиев вә Сүлһи Мәшрәпов Билал Назим һәйкили вә униң әтрапини  рәтләш ишлири -  йеңи лайиһә  бойичә баш қошсақ дегән нийәтни билдүрди.  Катип қиз йенимизға   келип чүштин кейин саат 15 тә  болса наһийәлик һакимийәттә  жәмийәтлик кеңәш әзалириниң новәттики баш қошуши болидиғандиғин хәвәрлиди.
     Мән мәктәпләр алдиға қоюливатқан тәләпләр  билән жүклиниватқан вәзипиләр күндин-күнгә өсүватқан  бүгүнки күндә мудирниң    жәмийәтлик ишларға паал арилишиватқанлиғиниму убдан билимән.  2012-2017-жиллар арилиғида наһийәлик мәслиһәтниң  депутати болған Шеринбүви Шакир қизи  жутдашлириниң ғеми,  тәминати начар аилиләргә маддий ярдәм, накаларға өй селиш үчүн  йәр елиш  билән  муәллимләрниң мәртивисини көтириш йәни устазларға коча тазилитип, дәрәқ һаклитиш охшаш ишлардин азат қилиш охшаш көплигән мәсилиләрни оттруриға қоюп, уни  һәл қилишқа күч салған еди. Әндиликтә наһийәлик Анилар кеңишиниң әзаси сүпитидиму көпбалилиқ аниларға ғәмхорлуқ қилиш билән аилидики  қизлар тәрбийәси  көңүл бөлүш һәққидә баһалиқ пикир-тәклиплирини билән орташлашмақта.
             Мәктәп униң иккинчи өйи      
            Мудирниң  мәткәпкә  әтигәнлиги саат йәттидә  келидиғанлиғиниму уқтум.  Шундақ қилип Шеринай Шакир қизи билән сөһбитимиз мәктәпкә қанчидә келип, қачан қайтидиғанлиғи   билән   тамамланди .  
   - Әтигәнлиги саат 7:00 мәктәпкә киришим биләнла  биринчи муәллимләр бөлмисини, андин дәрис башланғичә үч қәвәтлик  бенадики синипларни арилап чиқимән.  Саат 8 гә 10 минут қалғанда мәктәпкә киридиған ишиктә күзәтчилик қилимән. Униңдин кәч қалған оқуғучи билән муәллимдин  сәвәплик, сәвәпсиз кечикиши тоғрисида чүшүнүк хәт алимән. Андин  синипларға кирип, дәрисләрни назарәт қилимән. Муәллимниң кәспий тәйярлиғи билән оқуғучиниң дәрискә тәйярлиғиниму назарәт қилимән. Өзәм  инглиз тилидин дәрис беримән. Һәр бир күнимиз мана бүгүнкидәк  ишларға толуп ташқан,-деди.
       Әлвәттә бу ишта уни  чүшинидиған өмүрлүк  жүпти  униң кәсипдиши . Мурат Абдурусулов һәрбий тәйярлиқ пәнидин дәрис бериду.  Уларниң тунжа қизи Карина  Қазақ Дөләт университетиниң  биотехнология факультетида 2-курста оқуватиду. Оғли Рамиль 4-синип оқуғучиси. Мудирниң қол йәткүзиватқан утуқлири һәққидә гәп қилсақ  Билим  вә пән Министрлигиниң, Алмута вилайәтлик «Нур Отан»  партиясиниң  вә МАН-Хәлиқара илмий лайиһиләрниң  диплом грамотилири билән  онлиған пәхрий ярлиқлар билән мукапатланди.      
   Шеринай  Шакир   қизи  шундақ тәләпчан һәм тинимсиз мудир. У  ишләшниму, кәсипдашлирини баһалашниму билидиған рәһбәр. Мудир  Сажидәм Шавдунова, Ибадәт Олатаева, Гөзәл Исмайилжанова,Нурбанум Тохтиева,Шакир Қадиров, Рустәм һашимов,  Майминәм  Садиқова,  Назугум Бақиева  қатарлиқ илғар муәллимләрниң ижадий издинип ишлиши түпәйли шагиртлар утуқларға қол йәткүзиватқанлиғини вә йәниму шуниңға дәвәт қилидиғанлиғини тәкитлиди.
      2018- жили Панфилов наһийәси бойичә «Уйғур авази» гезитиниң муштирлириниң сани 2411 болди. Бу өткән жилларға нисбәттән наһийити аз көрсәткүч. Лекин мана шу бирдин бир рәсмий гезитимизниң 430 даниси мошу мәктәп коллективи арисида тариливатқалиғини әскә елип, мудирға миннәтдарлиқтин башқа гепимиз йоқ.
 Гөһәрбүви   Исмайилжанова